Anita van Rootselaar

Het vergeten drama van de Afghaanse vluchtelingen

November 2016

In Griekenland verblijven momenteel circa 60.000 vluchtelingen, waarvan ongeveer 12.000 Afghanen. Deze grote groep asielzoekers zit, nu de grenzen gesloten zijn, vast in Griekenland zonder uitzicht op een verblijf in een ander land. Voor hen bestaat er namelijk geen relocatieprogramma. Een verslag van een vergeten drama. 

Voor een horizon van leegstaande gebouwen strekt zich een betonnen vlakte uit, gevuld met koepeltentjes. Hier en daar zijn de tenten behangen met doeken, die extra bescherming bieden tegen de brandende zon. Onder de doeken zitten en liggen mannen, vrouwen, kinderen. Dit is het vluchtelingenkamp Elliniko, gelegen in Athene.

Elliniko is een van de oudste kampen in Griekenland, organisch ontstaan in de piek van de crisis. Nadien zijn de instanties gekomen om de boel te organiseren. Het leger verzorgt voedsel, de overheid is verantwoordelijk voor medische dienstverlening, zo vertelt een UNHCR medewerker.

De tentjes op de betonnen vlakte staan niet op het officiële kampterrein, maar ervóór. Verder is deze voorportaal van Elliniko leeg. De meeste mensen zitten in de tent of onder de doeken, om de hitte van de zon te ontvluchten. Alleen vlakbij de ingang van het officiële gedeelte van het kamp, bij de toiletgebouwen, is het drukker.

Naar Zwitserland
Een van hen is Zahra* (13). Samen met haar moeder (33), vader, zus en broer verblijft ze inmiddels zo’n zes maanden in het niemandsland voor het kamp. Terwijl haar moeder kookt op een vuurtje in een tot provisorisch fornuis omgebouwd verroest vat, wenkt Zahra: ,,Come, come.” Ze is de enige van het gezin die Engels spreekt. ,,Ik heb in Afghanistan en hier Engels geleerd. Mijn nicht, Helena, is lerares Engels”, legt ze uit. Het gezin komt uit Afghanistan. Net zoals het grootste deel van de migranten hier: 90% van de circa 1200 vluchtelingen in Elliniko is Afghaans, een slordige 1000 migranten.

Zahra vervolgt: ,,We zijn vanuit Afghanistan naar Iran gegaan, daarna naar Turkije en toen naar Griekenland.” Terwijl ze praat kijkt haar jongere zus filmpjes op een smartphone met gebroken scherm; haar broertje, de jongste, speelt met een bal. Vader is elders. Hij is ziek, vertelt Zahra. Een deel van haar familie is eerder al vertrokken, en zit nu in Zwitserland. Ze pakt haar telefoon en laat foto’s zien: van het gezin in Iran, van haar broer in Zwitserland. Daar willen zij óók heen, legt Zahra uit. “Maar we hebben geen geld om naar Zwitserland te gaan.”

Maar we hebben geen geld om naar Zwitserland te gaan.

Geen relocatieprogramma 
Geld is echter niet het grootste obstakel, nu de grenzen om Griekenland gesloten zijn. In tegenstelling tot de Syrische vluchtelingen is er voor Afghanen geen relocatieprogramma. Zij worden niet verdeeld over Europa, maar moeten blijven in Griekenland. Of terug.

De reden: alleen vluchtelingen uit landen die een ‘rate of recognition of international protection’ hebben van minimaal 75% komen in aanmerking voor het relocatieprogramma van de EU. Daarmee wordt bedoeld dat minimaal 75% van de eerste asielaanvragen van migranten uit het betreffende land goedgekeurd moet worden. Afghanistan valt daarmee buiten de boot: dat heeft een cijfer van circa 50%.

Veilig?
Maar is Afghanistan veilig? Nederland heeft het land als enige binnen de EU als volledig veilig bestempeld (de overige landen beschouwen bepaalde regio’s onveilig, of het hele land) – hoewel het tegelijkertijd eind september besloot de Nederlandse militaire bijdrage aldaar voort te zetten. “De veiligheidssituatie blijft zorgelijk”, meldt de Rijksoverheid.

Nog geen jaar geleden nam de Taliban korte tijd Kunduz in, en de afgelopen maand kwamen bovendien diverse berichten binnen over toegenomen geweld en de groeiende invloed van de terreurgroep. Zo is Tarin Kowt, de hoofdstad van de provincie Uruzgan waar het Nederlandse leger tijdens de missie naar Afghanistan actief was, toneel is van hevige gevechten en heeft de Taliban vorige week de provincie Ghormagh ingenomen.

Desondanks sloot de EU begin deze maand een akkoord met Afghanistan waarin het land zich onder meer committeert aan het terugnemen van duizenden uitgeprocedeerde vluchtelingen vanuit Europa. Migratie-expert Liza Schuster en Vluchtelingenwerk uitten zich in Nieuwsuur kritisch over dit plan, juist vanwege de slechte situatie in het land.

Criminaliteit
De jonge vluchtelinge en haar moeder hebben zich inmiddels begeven naar de grote hal die onderdeel is van het officiële deel van het kamp. Daarbinnen verblijft de rest van haar familie. In de veiligheid van een met doeken en koepeltenten omringde binnenplaats, doet Zahra’s moeder haar hoofddoek af en vraagt om een sigaret. Ook Zahra’s nichten en tantes hier hebben één doel: Zwitserland.

Maar zolang de grenzen dicht blijven, hebben ze slechts twee opties. Terugkeren, of blijven. Gezien de nog altijd slechte economische situatie in Griekenland is die laatst optie evenmin populair. Dus blijven ze hier, in het kamp. Een uitzichtloze situatie die inmiddels zijn tol begint te eisen. Er zijn steeds meer problemen: relletjes, diefstal, drugs of erger.

Een jonge Afghaanse vluchteling vertelt: “Enkele dagen terug is er nog iemand vermoord in een conflict, men zegt tussen soennieten en sji-ieten”. Gedurende deze gevechten die half juli plaatsvonden is een 16-jarige vluchteling vermoord. Hij wijst naar de tenten schuin tegenover ons. “Zij daar, zij roken drugs. En ze stelen.” Ook van hem is er gestolen: 65 euro die hij onder zijn kussen had liggen, en zijn mobiele telefoon. Nu is zijn geld op. “Mijn schoenen zet ik nu in de tent, anders worden die ook gestolen.”

Mijn schoenen zet ik nu in de tent, anders worden die ook gestolen.

Athene
Dat drugs een probleem zijn onder de vluchtelingen, merken ook de Grieken in de rest van Athene. Op Pedio Areos, een van de grootste pleinen in de stad, en het kleinere nabijgelegen Victoria plein, lopen veel minderjarige jongens rond. Vluchtelingen van een jaar of 16, 17, die zichzelf prostitueren om vervolgens van het geld drugs te kopen. Bovendien is de plek een hotspot voor mensensmokkelaars – en dus voor vluchtelingen die een uitweg zoeken uit Griekenland.

Intussen zijn er plannen om Elliniko te ontruimen, net zoals dat ook al is gebeurd met Idomeni, in de buurt van de grens met Macedonië, en het in Athene gelegen Pireaus. Dat betekent dat deze vluchtelingen verhuizen naar een ander kamp, of terug moeten naar Afghanistan. Nog altijd zonder uitzicht op een vast verblijf. Toekomst: onbekend.

 

De economische situatie in Griekenland

Hoewel de werkloosheid in Griekenland in de afgelopen 12 maanden met circa 1,5 procent gedaald is staat deze nog altijd op een ontmoedigende 23,2 % (juli 2016), met een piek in 2013 van 27,89%. In 2009 lag de werkloosheid nog onder de 10%. De jeugdwerkloosheid is nog dramatischer: tot voor kort stond deze nog boven de 50% (juli 2016: 42,7). Volgens een recent rapport van de Griekse vakbond GSEE leeft 48% van de Grieken nu onder de armoedegrens.